حکـــــــــــــــــــــــــــمــــــــــــــــــــــــــت

میلاد با برکت حضرت محمد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم ، یادکرد پرداختن به رخدادى بنیادین یعنى وحدت میان مسلمانان جهان است. وحدت درون دینى میان فرقه‏هاى گوناگون اسلامى بویژه برادران اهل تسنّن و تشیّع، بایسته‏اى است گریزناپذیر که سالگشت ولادت پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم الهام‏بخش آن است. این بدان روست که وجود پیامبر و شخصیت والاى آن مقتدا نقطه اتّصال همه آبرفتهاى اندیشه‏اى است و هر فرقه و مذهبى گم گشت خود را در او مى‏یابد و پهناى سینه او را جایگاهى آرام براى کاستن از تلاطم موج فتنه مى‏یابد. پیمانه جان هر مسلمان واقعى لبریز است از عشق و شیدایى به پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و صد البته این مهر دو سو دارد؛ چه؛ قلب اقیانوس‏گونه پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم نیز از عشق امت و دلدادگى به ایشان هماره لبریز بوده است. این‏گونه شیدایى بین مرید و مراد و رهبر و امّت را در کدام دین و آیین مى‏توان سراغ گرفت؟ همین یکسویى نسبت به عشق به پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم در میان تمام فرقه‏ها و دسته‏هاى اسلامى نقطه‏اى است بس ارجمند و گرانسنگ که مى‏باید بر آن تأکید داشت و با تکیه بر آن، پرچم اخوت را برافراشت. پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم از روز نخست پیام‏آور وحدت و یکپارچگى بوده است، چه آن‏روز که در آغاز هجرت به مدینه، دشمنى دیرینه بین اوس و خزرج را به برادرى و همدلى کامل مبدّل ساخت، چه آن هنگام که در( 3 ) واپسین لحظات عمر شریف خود با پافشارى بر یکپارچگى چشم از جهان فرو بست و چه با ودیعت نهادن کتاب و عترت براى مقابله با پراکندگى، چاره اندیشید.    

• وحدت‏خواهى قرآن ـ یادگار جاوید پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم ـ و هشدار نسبت به عواقب پراکندگى براى هر مسلمان، بهترین رهنمود است. قرآن کریم سه اثر زیانبار را براى پراکندگى یاد کرده است:⁽¹⁾

  1. فروپاشى درونى و هرز رفتن توانها

  2. کاستى هیمنه در برابر دشمنان دین

  3. فراهم آمدن زمینه سیطره طاغوت بر دین‏باوران

  از پافشارى قرآن بر وحدت و هشدار نسبت به پراکندگى مى‏توان دریافت که مسلمانان از کدام‏سو آسیب جدّى خواهند دید و در دامن چه خطرى خواهند غلطید.⁽²⁾

  قرآن به مسلمانان اعلام داشته است که به‏سبب برخوردارى از آیین حق‏مدارى و ظلم‏ستیزى و نیز دعوى خاتمیت، هماره با دشمنان پیدا و پنهان روبرو خواهند بود؛ دشمنانى که جز نیستى و نابودى ایشان را در دل نمى‏پرورانند. شاهد این مدّعا در سده‏هاى اخیر، دستهاى تفرقه‏افکنانه دشمنان دین است که پس از جنگ جهانى اول و با دسیسه فروپاشى امپراطورى عثمانى به قطعه قطعه کردن کشورهاى اسلامى پرداختند و کمابیش در تمام مرزها نقطه چالش برجاى نهادند و از برساختن فرقه‏هاى مذهبى افراطى و تقویت بنیه آنها از هیچ کوششى دریغ نکردند. در مقابل چنین دشمنانى جز وحدت و یکدلى نشاید.

  امروز مسلمانان با دو حقیقت تلخ که هر دو نتیجه اختلاف است، روبرو هستند:

  1. عقب ماندن از کاروان تمدّن و دانش بشرى. این در حالى است که تمدّن اسلامى قرنها کاروانسالار تمدن و دانش بشرى بوده و به اذعانِ دوست و دشمن، هیچ آیینى همچون اسلام بر علم و دانش تأکید نکرده است. منوّر الفکرهاى دیروز مشروطیت و

  ______________________________

  1. انفال/ 46؛ قصص/ 4.

  2. سیدمحمدحسین طباطبایى، المیزان، ج3، ص374.

  ( 4 )

• وشنفکرمآبان امروز این عقب‏ماندگى را ثمره دین مدارى ندانند و درباره جدایى دین از علم بیهوده سخن‏سرایى نکنند که به جنگ با حقیقت نتوان رفت و راه، بیراهه نتوان پیمود.

  2. دست‏اندازى آشکار و پنهان قدرتهاى جهانى در امور داخلى ملتهاى مسلمان. امروزه جهان اسلام بیش از هر چیز از چکمه‏هاى بیگانه در سرزمین خود و دخالت مستقیم و غیر مستقیم قدرتهاى باطل کیش در مصالح ملى اسلامى رنج مى‏برد. در این بین آنچه از همه تلختر است حضور دولت غاصب و ستم‏پیشه اسرائیل در قلب جهان اسلام و تهاجم بى‏حدّ و مرز او به سایر سرزمینهاى اسلامى مى‏باشد. این در حالى است که شعار «لن یجعل الله للکافرین على الموءمنین سبیلاً»⁽¹⁾ روحى سرشار از عزّت و سربلندى مى‏آفریند و در دل هر مسلمانِ آزاده‏اى طوفانى از بیگانه‏ستیزى را برمى‏آشوبد.

  چه باید کرد؟ بى‏شک براى دستیابى به یکپارچگى که قرآن بدان فرامى‏خواند، یک کار درونى و یک تلاش برونى ضرورى است.

  از یک‏سو، مسلمانان مى‏باید بر نکات مشترک تأکید کنند و چالشهاى اندکِ مانده را کاهش دهند. براستى اگر واقع‏نگر باشیم درخواهیم یافت که چالشها در قیاس با پهندشتهاى مشترک بسیار اندک است. مسلمانان در اصل یگانگى خداوند و رسالت پیامبران و بعثت پیامبر اسلام صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و نیز باورداشت حیات پس از مرگ، اتفاق نظر دارند. در فروع دین نیز افقها بسیار به‏هم نزدیک است.

  از سوى دیگر، در بخش برونى مى‏باید با ظرافت اندیشى و مآل‏باورىِ خود تمام طرحهاى تفرقه‏افکنانه دشمنان اسلام را در تشدید منازعات مذهبى و آفریدن دسته‏هاى نوپا نقش بر آب سازند.

  انقلاب اسلامى و وحدت

  به رغم فرقه‏اى خواندن نهضت اسلامى توسط قدرتهاى دین‏ستیز و تلاش براى صف‏بندى میان نهضت شیعى با سایر نهضتها، انقلاب اسلامى با روشن‏بینى تمام کوشش

  ______________________________

  1. نساء/ 141.

  ( 5 )

• بایسته خود را به‏کار گرفت تا نغمه‏هاى شوم تفرقه را خاموش سازد. معمار انقلاب از همان ابتدا بنیاد وحدت را بنا نهاد. امام راحل قدس‏سره براستى فرانگر و دوراندیش بود و بنیکى از دسیسه‏هاى تفرقه‏افکنانه و زیانهاى پراکندگى آگاهى داشت. از این‏رو در آغاز گلگشت پیروزى نهضت اسلامى گامهاى بلندى در این راه برداشت. این اقدامات را در چند محور اساسى مى‏توان خلاصه کرد:

  1. فراخوانى مستمر و همه‏جانبه مسلمانان جهان به همبستگى و هشدار نسبت به عواقب پراکندگى.

  امام راحل قدس‏سره یکى از برنامه‏هاى نهضت اسلامى را ایجاد وحدت میان ملتهاى مسلمان اعلام داشته است:

  «برنامه ما وحدت کلمه مسلمین و اتّحاد ممالک اسلامى است در مقابل دول استعمارطلب.»⁽¹⁾

  ایشان آسیب‏ناپذیرى مسلمانان را به‏عنوان میوه شیرین همبستگى دانسته، مى‏فرماید:

  «اگر همه موءمنین در قطرهاى اسلامى، در تمام کشورهاى اسلامى، همین یک دستور خدا را ـ که بینشان عقد اخوت برقرار کرده است ـ عمل کنند، دیگر قابل آسیب نیستند.»⁽²⁾

  امام قدس‏سره در وصیتنامه بلند خود با سوز و گدازى تمام، ملت ایران و مسلمانان جهان را مخاطب ساخته، مى‏نویسد:

  «امروز و در آتیه آنچه براى ملت ایران و مسلمانان جهان باید مطرح باشد و اهمیت آن‏را در نظر گیرند، خنثى‏کردن تبلیغات تفرقه‏افکن، خانه‏برانداز است.»⁽³⁾

  2. فراهم‏آوردن فضایى آکنده از مهر و عطوفت برادرانه بین شیعه و سنى در سرتاسر میهن اسلامى و تأکید بر اجراى بندهاى مربوط به اقلیتهاى دینى در قانون اساسى.

  3. اعلام هفته وحدت از دوازدهم تا هفدهم ربیع الاوّل که ضمن مراعات دیدگاه دو

  ______________________________

  1. صحیفه نور، ج1، ص131.

  2. همان مأخذ، ج11، ص145.

  3. همان مأخذ، ج21، ص176.

  ( 6 )

• ف نسبت به تاریخ ولادت پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم به استوارترین دستاویز یکپارچگى و وحدت یعنى شخصیت رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم تأکید دارد.

  4. جهتگیرى سیاست خارجى براساس دفاع از منافع ملّى، مذهبى کشورهاى اسلامى که نمودهاى بارز آن حمایت از مسلمانان در فلسطین، لبنان، افغانستان و بوسنى هرزگوین مى‏باشد. ملت و دولت اسلامى در پاره‏اى از موارد جهت حمایت همه‏جانبه از ملتهاى اسلامى بهاى بس سنگینى را پرداخته است.

  5. تلاش عینى و عملى در جهت شناسایى هرچه بیشتر مشترکات و راهکارهاى همدلى که در این‏باره مى‏توان از تشکیل و تلاشهاى مجمع التقریب بین المذاهب الاسلامیة یاد کرد.با همه بیدارى که امروزه در میان مسلمانان به‏چشم مى‏خورد و نیز کوششهاى انجام‏شده، تا دستیابى به‏وحدت مطلوب، هنوز راهى دراز در پیش است. از جمله اسباب به‏سامان نرسیدن وحدت، حکومتهاى ناصالحى است که زمام امور مسلمانان را در دست داشته و براى حفظ منافع قدرتهاى خارجى و تثبیت موقعیت ناپایدار خود در پاره‏اى از موارد به تفرقه‏افکنى دامن مى‏زنند. بى‏تردید اگر این مزاحمانِ وحدت از راه کنار روند، مسلمانان به‏چنان بالندگى رسیده‏اندکه با شعار «انّما الموءمنون اخوة»⁽¹⁾و دست در دست هم به عمران و آبادانى دنیا و عقباى خود بکوشند. فرقه‏هاى افراطى که بیشتر آنها از پیشینه‏اى کمتر از یک سده برخوردارند، دومین سبب اساسى در دست‏نیافتن به وحدت واقعى و اسلامى است.بدین‏سان آنچه براى مسلمانان بایسته است، جداکردن صف خود از دسته‏بندیهاى افراطى است که خوشبختانه باریک‏اندیشان هر دو طیف به این امر واقفند. امید آن‏که با دستیابى به یکپارچگى، سیماى روشن جامعه جهانى اسلامى را نظاره‏گر باشیم.ان‏شاء الله

• 1. حجرات/ 9.نویسنده : نصیرى، على