سوره صف آیه آیه 2 و 3 : یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ?2? کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ?3? عرض شد که کلمه (مقت) یعنی بغض شدید نسبت به کسی داشتن است. و در این آیه سخط خدا را به دنبال می‌آورد کسی که عملی را بگوید و خودش انجام ندهد. متاسفانه همه ما به نماز شب توصیه می‌کنیم ولی خودمان به آن عمل نمی‌کنیم. وقتی که در نجف بودیم بعضا دوستان اصرار می‌کردند که ما به آنها تذکراتی بدهیم. وقتی که توجه کردیم، متوجه شدیم که خودمان بعضا به آنها عمل نمی‌کنم و این مسئله را با آقای خوئی در میان گذاشتیم، ایشان فرمودند که خودتان هم به حرفهایتان عمل کنید. به ایشان جواب دادیم که گاهی تنبلی و کسالتها باعث عمل به حرفهایمان میشود.
اصل مقت به معنای بغض شدید است و وقتی که کبر بر سر آن می‌آید، دلالت بر بزرگی و عظمت و شدت بیشتر آن دارد. یعنی بزرگ است بعض شدید خداوند بر کسی که حرفی بزند و آن را عمل نکند. ما همه میگوییم که خمس بدهید ولی چقدر از ما سال خمسی داریم. بر روی منبر حرفهای ائمه را ذکر می‌کنیم ولی اگر خودمان آن را عمل نکنیم، خیلی مصیبت است. لذا اگر به حرفی عمل نمی‌کنیم بهتر است که آن را نگوییم تا در نتیجه مورد توبیخ خداوند متعال قرار نگیریم. در ذیل این آیه مرحوم علامه طباطبایی می‌فرماید که اگر کسی حرفی را بزند و آن را انجام ندهد این علامت نفاق است ولی اگر خوب بودن کاری را بداند ولی به آن عمل نکند این علامت ضعف ایمان است. یعنی گاهی یک نفر در مقام ارشاد است و به دیگران امر و نهی کند ولی خودش به آن عمل نمی‌کند که این علامت نفاق است ولی گاهی یک نفر خوب بودن کاری را می‌داند ولی آن را انجام نمی‌دهد، این علامت ضعف ایمان است. در نامه که امیرالمومنین به مالک اشتر می‌نویسند اینطور می‌فرمایند که: ایّاک اَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبعَ مَوْعِدَک بِخُلْفِک، فَاِنَّ الْخُلْفَ یُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللهِ وَ النّاسِ قال الله تعالی کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ. ای مالک اشتر اگر در مقام حکومت به مردم وعده‌ی دادی مبادای تخلف وعده کنی، و مردم متوجه هستند آن زمانی که والی حکومت به مردم وعده‌ی می‌دهد و آنها متنظر هستند که چه وقت به وعده وفا خواهد شد و خلف وعده موجب مقت در نزد خداوند و مردم خواهد شد. از این حدیث حضرت فهمیده میشود که آیه مبارکه تنها به وعظ و ارشاد اختصاص ندارد بلکه شامل وعده‌هایی که اشخاص می‌دهند نیز میشود، لذا اگر وعده دادید که به منبر بروید و نرفتید این آیه نیز شامل آن میشود. در اصول کافی از امام صادق نقل شده که: عده المؤمن اخاه نذرٌ لا کفاره له فمن أخلف فبخلف الله بدأ و لمقته تعرض و ذلک قوله: «یا ایها الذین امنوا لم تقولون ما لا تفعلون کبر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لا تفعلون؛ وعده‌ای که یک مومن به برادر دینی می‌دهد به منزله نذر و عهد است و منتهی تخلف آن کفاره ندارد، اگر کسی وعده داد و تخلف از وعده کرد، این تخلف از امر خداوند متعال است و وی خودش را در معرض این آیه شریفه یا ایها الذین امنوا لم تقولون ما لا تفعلون کبر مقتاً عندالله ان تقولوا ما لا تفعلون قرار میگیرد.
قُلْ ما یَعْبَأُ بِکُمْ رَبّی لَوْلا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزامًا[1] در برخی از روایات اینطور آمده است که از امام سئوال میشود که خواندن قرآن مهمتر است یا دعا کردن، امام معصوم علیه السلام جواب دادند که خواندن دعا مهمتر است و به همین آیه تمسک کردند. در بحار جلد 90 صفح 376 این حدیث آمده است که از حضرت علی علیه السلام سئوال کردند چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شود؟ حضرت جواب می‌دهند که: إنّ قلوبکم خانت بثمان خصال: اولّها إنّکم عرفتم اللّه فلم تؤدّوا حقّه کما اوجب علیکم، فما اغنت عنکم معرفتکم شیئا، و الثّانیة إنّکم آمنتم برسوله ثمّ خالفتم سنّته و شریعته فاءین ثمرة إ یمانکم؟ و الثّالثة إنّکم قراءتم کتابه المنزل علیکم فلم تعملوا به، و الرّابعه إنّکم قلتم تخافون من النّار و انتم فى کلّ وقت تقدمون إلیها بمعاصیکم، فاءین خوفکم؟ و الخامسة إنّکم قلتم ترغبون فى الجنّة و انتم فى کلّ وقت تفعلون ما یباعدکم منها، فاءین رغبتکم فیها؟ و السّادسة إنّکم اکلتم نعمة المولى و لم تشکروا علیها، و السّابعة إنّ اللّه امرکم بعداوة الشّیطان و قال : «انّ الشّیطان لکم عدوّ فاتّخذوه عدوّا فعادیتموه بلاتولّ و الیتموه بلا مخالفةٍ و الثامنة : انکم جعلتم عیوب الناس نصب عیونکم و عیوبکم و راء ظهورکم تلومون من انتم احق باللوم منه ، فاى دعاء یستجاب لکم مع هذا و قد سددتم ابوابه و طرقه ؟ فاتقوا الله واصلحوا اعمالکم واخلصوا سرائرکم وامروا بالمعروف وانهوا عن المنکر فیستجیب الله لکم دعائکم.
قلب شما به 8 خصلت عادت به خیانت کرده است و لذا دعای شما مستجاب نمی‌شود اول اینکه شما ادعای خداپرستی دارید و وی را به عنوان خالق همه چیز می‌دانید ولی حق خدا را آنطوری که بر شما واجب است، اداء نمی‌کنید (همانطور که الان مشاهده می‌کنید خشکسالی در کشور ما همین خاطر است یعنی حقوق خدا در کشور ما مراعات نمی‌شود. و در روایات اینطور آمده است که از آنجا برای کفار در آخرت چیزی مهیا نیست و معرفت آنها به خدا کامل نیست، لذا اگر دعا بکنند دعای آنها در این دنیا مستجاب میشود ولی مسلمانان از آنجا که به خدا باور دارند و دستورات خدا را می‌دانند و به آن اعتنا نمی‌کنند، لذا خداوند متعال دعای آنها را مستجاب نمی‌کند)، دوم اینکه شما مدعی هستید که به رسول خدا ایمان دارید ولی با سنت وی مخالفت می‌کنید، پس چیست ثمره ایمان شما؟ سوم اینکه قرآن می‌خوانید ولی به آن عمل نمی‌کنید و چهار اینکه شما می‌گویید که از عذاب آتش می‌ترسید ولی با معاصی خودتان به طرف آتش متمایل هستید و پنجم اینکه شما مدعی هستید که مشتاق بهشت هستید ولی در هر لحظه کارهایی انجام می‌دهید که از آن دور می‌شوید (مثل غیبت و خوردن مال حرام و ...) ششم اینکه شما نعمت خدا را استفاده می‌کنید ولی شکر آن را به جای نمی‌آورید. هفتم اینکه خداوند متعال به شما دستور داده است که با شیطان دشمن باشید ولی نه با قول و گفتارتان با وی مخالفت می‌کنید و نه با اعمالتان. و هشتم اینکه عیب‌های مردم در مقابل شماست ولی عیب‌های خود را پشت سرتان قرار می‌دهید اى مردم ! پرواى خدا پیشه سازید و کارهایتان را اصلاح کنید و به ارزشها دعوت نمایید و از ستم و بیداد، نهى کنید تا دعایتان شنیده شود.
[1] فرقان77
