حکـــــــــــــــــــــــــــمــــــــــــــــــــــــــت

بنام  خدا

 مفهوم شناسی یا  مصطلحات  شیعه شناسی

تعریف ابن اثیر جزری در النهایه 

حصر الشیعه الفرقه من الناس وتدعی علی الواحد واثنین و الجمع والمذکر به لفظ الواحد معنی الواحد وقد غلب هذالاسم علی کل من یضعم انه یتولی علیا و اهل بیته ی حتی صار له اسما خاصا و اذا قیل فلان من الشیعه عرف  انه منه ، و تجمع الشیعه علی الشیعه و اصلها من المشایعه و هی المتابعه

سایر لغت شناسان  هم مانند فیروز آبادی و ابن منظور معانی همسویی را با این تعریف ذکر کرده اند .

نتیجه سخن شناسان واژه شیعه از نظر لغوی وضع موضوع له عام دارد به معنی مطلق یاری و همراهی  اما بر اثر کثرت استعمال از باب تغلیب ، در شیعیان علی ابن ابی طالب علم شده علم شده و از آن معنای عام انصراف پیدا کرده به شیعیان علی ابن ابی طالب ، البته این استعمال و تغلیب تنها در شیعه نیست بلکه در خیلی از اسم ها همین طور استعمال وجود دارد مانند مسلم .

ازهری در رابطه با شیعه بدون در نظر گرفتن معنای لغوی این واژه می گوید : الشیعه قوم یحزون هوا عترت النبی (ص) یقالونهم . شیعه به کسانی اطلاق می شود که محبت و عشق عترت پیامبر را در دل می پروانند .

ابن خلدون { یکی از بزرگترین لغت شناس و جامعه شناس ، کسی که دارای علم تحلیل تاریخ کتاب معروف ایشان العبر است { جمله معروف قتل الحسین بصیف جده که البته به ایشان نسبت دادند ) ابن العربی کتاب معروف العواصم و الغواصم و احکام القرآن پردازش سخن معروف از ابن العربی است که ابن خلدون پر و بالش داد   } در کتاب مقدمه کتاب العبر ص 210چاپ دارالفکربیروت  می گویند : اعلم ان الشیعه لغه هم السهب التباع و یطلق فیه عرف الفقها ء والمتکلمین من الخلف السلف و علی اتباع علی و بنیه (رضی الله عنه )

سه خصوصیت به صورت مانعه الخلو با توجه به تعاریف بالا در معنا و مفهوم واژه شیعه قید شده است  

1 – اطاعت

2- یاری دادن

3 – موافقت و همراهی 

استعمالات قرآنی لفظ شیعه

کتاب الزینه فقه الغه ابوحاتم رازی ( متوفی 322 قرن چهارم زندگی کرده است یک از بزرگان اسماعیلی محسوب می شود ، معروف است که ابو زکرّیای رازی مناظره معروفی وجود دارد { مفردات راغب اصفهانی نیز فقه الغوی است } ) در کاربرد قرانی لفظ شیعه  آورده است :

شیعه در لغت به معنای حزب دسته و گروه است خداوند عزوجل در قرآن می فرماید: کسانی که دین خود را پراکنده کردند وگروه گرو شدند .

ابوعبیده  از اولین مفسران جهان اسلام در تفسیر این آیه می گوید : یعنی به فرقه ها و احزاب تبدیل شدند ، کل حزب بما لدیهم فرحون یعنی هر گروهی هر آنچه دارند دلخوش هستند ، و در اینجا یعنی همان هر شیعه هر فرقه . همچنین اگر در میان مردم  خبری پخش و پراکند شوند می گویند شاء الخبر فی الناس . هر دوی این معانی دلالت دارند بر تفرقه و تشتت و جدائی که ابن القیم نیز به همین معانی استناد کرده و می گوید همین معنا از شیعه به دست می آید .

مجاهد نیز در تفسیر این آیه می گوید : شیعه یعنی امت ، هنگامی که گفته می شود آن شخص از شیعیان فلانی است یعنی همراه او راه می رود ، یعنی مشایعت . و متعابعت .

کسائی می گوید : تشیّع به معنای تعاون است ، و شیعه در آیه مذکور به معنای هریک از یاری کنند گان بوده و تشایعوا هم به معنای تعاونو ا است 

ابوعبید گفته است از همین باب است که به مرد شجاع می گویند مشیع و گاهی نیز شیعه به معنی پراکندگی است از همین باب است معنای حدیث از ابن مسعود یا سعد پرسیدن که چه چیزی تو را از چنین و چنان کاری باز میدارد گفت من اکراه دارم که پیش رسول خدا بیایم و ایشان به من بگویند شیعت بین امتی ، یعنی امت مرا پراکند و متفرّق ساختی .

شیعا در آیه کانو شیعا  نیز از همین قبیل و به معنای فرقا امده است .

ابوعبیده ه در باره آیه شیع  الا ولین گفته است   شیع یعنی امم پیشین در کلام ابوعبیده بین صدر وزیل آن تناقض است ، و مفرد آن شیعه است و به دوستان نیز شیعه می گویند وی در باره آیه و جعل اهلها شیها نیز گفته است شیعه یعنی فرقه ها و شیعه علی را بدین جهت بدین نام خوانداند که آنها فرقه ی بودند که از آن پیروی و به آن کمک کردند . بدین جهت به پیروان علی گفتند شیعه علی و به پیروان معاویه احزاب گفته شده است . از اینجا روشن می شود که لفظ شیعه اساسا به پیروان علی (ع) اطلاق شده است .

بنابراین واژه شیعه بدو صورت ذکر می شود