حکـــــــــــــــــــــــــــمــــــــــــــــــــــــــت

فضایل و مناقب

در فـضایل امام حسین (ع ) آن قدر گفته اند که همه آنها در یک یا چند دفتر نمى گنجد از این رو در اینجا,همچون مباحث گذشته , به نمونه هایى چند اکتفا مى کنیم لازم به یادآورى است که در ذیل هر یک ازعناوین زیر, گاه تا ده ها روایت نقل شده است .

آقاى جوانان بهشت

امـام عـلـى (ع ) از رسـول خـدا(ص ) روایـت کرده است که فرمود: الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة , یعنى حسن و حسین آقاى جوانان اهل بهشت هستند (23) .

ابن عباس نیز از آن حضرت نقل کرده است : الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة , من احبهما فقداحبنى و من ابغضهما فقد ابغضنى (24) .

هـمـیـن روایـات را عـمـر بـن خـطـاب و فـرزندش عبداللّه بن عمر نیز از پیامبر اکرم (ص ) نقل کرده اند (25) .

از حـذیـفـة بـن یـمـان , صـحابى معروف پیامبر, نقل شده است که شبى خدمت رسول خدا(ص ) رسـیدم و نماز مغرب را با ایشان خواندم حضرت برخاست و دائما نماز مى خواند تا هنگام نماز عشا رسـیـد نـمـازعشا را نیز با آن حضرت خواندم و منتظر ماندم پیامبر از مسجد خارج شد تا به خانه خـویـش رود پـشـت سر او راه افتادم , گویا با کسى سخن مى گفت که من دقیقا ندانستم که چه مى فرماید ناگهان رو به عقب کرد و فرمود: کیستى ؟ .

گفتم : حذیفة .

گفت : فهمیدى چه کسى با من بود؟ .

گفتم : خیر.

گـفـت : جبرئیل امین بود که سلام خداى را به من رساند و مرا بشارت داد که فاطمه بانوى زنان بهشت وحسین و حسین آقاى جوانان بهشتى هستند.

عرض کردم : اى رسول خدا! براى من و مادرم استغفار کن .

فرمود: خداوند تو و مادرت را ببخشاید (26) .

جـابـربن عبداللّه انصارى از رسول خدا روایت کرده است که روزى در مسجد در کنار آن حضرت بـااصحاب بزرگوارش نشسته بودیم حسین (ع ) وارد مسجد شد پیامبر رو به ما کرد و فرمود: من اراد ان یـنظرالى سید شباب اهل الجنة , فلینظر الى الحسین بن على , یعنى : هر کس مى خواهد به آقاى جوانان بهشت نگاه کند, به چهره فرزندم حسین بنگرد (27) .

حسین بابى از بهشت

رسـول گرامى اسلام فرمود: به وسیله من آگاه شدید, با على راه یافتید و هدایت شدید, نیکى ها به واسطه حسن به شما عطا شد, ولى سعادت و شقاوت شما با حسین است آگاه باشید که حسین یکى ازدرهاى بهشت است , هر کس به او دشمنى کند خدا بوى بهشت را بر او حرام مى کند (28) .

حسین و آیه تطهیر

ام سـلـمـه , زن بـا وفـاى رسـول خـدا(ص ) نـقل مى کند که روزى فاطمه (س ) غذایى براى پدر بـزرگوارش آورد آن روز پیامبر در خانه من بود رسول اللّه نسبت به دخترش احترام کرد و فرمود: برو و پسر عمویم على و فرزندانم حسن و حسین را نیز دعوت کن تا با هم غذا بخوریم پس از مدتى فـاطمه و على در حالى که دستان حسن و حسین را در دست داشتند, بر پیامبر وارد شدند همان دم جبرئیل بر پیامبر نازل شد وآیه شریفه تطهیر را نازل فرمود: انما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهـل الـبـیت و یطهرکم تطهیرا (احزاب / 33) یعنى : خداوند اراده کرده است تا هرگونه زشتى و پلیدى را از شما اهل بیت دور گرداند و شما راپاک و پاکیزه گرداند.

حـضرت رو به من [ام سلمه ] کرد و فرمود: کساى خیبرى را, که عبایى بزرگ بود, بیاورم على (ع ) رادر طـرف راسـت و زهـرا را در طرف چپ و حسن و حسین را بر پاى مبارکش نشاند و کسا را بر آنـهـاانداخت با دست چپ , عبا را سخت بر هم پیچید و دست راست را به طرف آسمان بلند کرد و سه بارفرمود:

اللهم هؤلا اهل بیتى و حامتى , اللهم اذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا, انا حرب لمن حاربتم و سلم لمن سالمتم و عدو لمن عاداکم ,.

خداوندا! اینان اهل بیت و خاندان من هستند, [چنان که وعده فرمودى ] پلیدى را ازایشان دور دار و آنان را پاک و معصوم دار, من مى جنگم با کسى که شما [اهل بیت ] با اوبجنگید, و آشتى مى کنم با کسى که شما آشتى کنید و دشمن کسى هستم که با شما دشمنى کند (29) .

از ایـن روایـت , کـه در مـنـابـع حدیث از طرق مختلف نقل شده است و مورد اتفاق شیعه و سنى اسـت ,به دست مى آید که امام حسین (ع ) یکى از مصادیق آیه تطهیر است از روایات و قراین بسیار مـى توان ثابت کرد که در زمان نزول آیه تطهیر, جز همین پنج تن کس دیگرى مشمول آیه تطهیر نـبـوده اسـت و ازهمین روى ایشان را ((اصحاب کسا)) و امام حسین (ع ) را خامس اصحاب کسا, یعنى پنجمین شخصیت اصحاب کسا نام نهاده اند.

احمد حنبل و ترمذى , دو تن از محدثان بزرگ اهل سنت , در کتب ((مسند)) و ((سنن )) خود نقل کرده اندکه تا شش ماه پس از نزول آیه مذکور, پیامبر اکرم (ص ) هر روز هنگامى که براى نماز صبح بـه مـسـجدمى رفتند در جلوى خانه على و فاطمه مى ایستادند و بلند مى فرمودند: الصلوة یا اهل بیت محمد, انمایرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا.

حسین و آیه مباهله

در بـیـن دانـشـمـنـدان اسـلامـى , از شیعه و سنى , اتفاق نظر است که پیامبر در هنگام مباهله با عـالـمـان مـسـیـحـى بحران , تنها على , فاطمه , حسن و حسین را به همراه برد و آنان را مصداق ((ابنائنا)) و ((نسائنا)) و((انفسنا)) در آیه شریفه قرار داد این مطلب آن چنان مشهور و مسلم است که عالم بزرگ اهل سنت , حاکم نیشابورى , در کتاب ((معرفة علوم الحدیث )) خود این جریان را از مصادیق روایات متواتر مى شمارد (30).

مـاجـرا از ایـن قـرار است که اسقف مسیحیان نجران همراه با گروهى از علماى مسیحى خدمت رسـول خـدا شـرفیاب شدند حضرت دین اسلام را بر آنها عرضه کرد ولى سرباز زدند و نپذیرفتند سـرانجام وحى نازل شد و آنان را به مباهله با پیامبر دعوت کرد: فمن حاجک فیه من بعد ما جائک من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنة اللّه عـلى الکاذبین (آل عمران / 16)در روز موعود, رسول خدا دست اهل خویش را گرفت و براى مباهله حضور یافت مسیحیان که دریافتندپیامبر با تمام سرمایه خویش به میدان مباهله آمده است از این کار تن زنند و به پرداختن جزیه رضایت دادند (31) .

وارث علم پیامبر

عـکـرمـه , شـاگـرد بـرجسته ابن عباس , نقل مى کند که روزى ابن عباس در مسجد براى مردم حدیث مى گفت که نافع بن ازرق برخاست و گفت : اى ابن عباس ! از احکام مورچه و پشه براى من مـردم فتوامى دهى ؟

اگر علمى دارى خدایى را که مى پرستى براى من توصیف کن ابن عباس سر بزیر انداخت حسین به على در گوشه مسجد نشسته بود, رو به نافع کرد و فرمود: اى نافع به سوى من بیا تا پاسخت رابازگویم .

نافع گفت : من از تو پرسیدم ؟ .

ابن عباس گفت : یا ابن الازرق ! انه من اهل بیت النبوة و هم ورثة العلم .

نافع به سوى امام رفت و حضرت پاسخ او را ارایه فرمود.

نافع گفت : اى حسین ! سخنانت نیکو و پرمایه است .

فرمود: شنیده ام که تو پدرم و برادرم و مرا به کفر متهم کرده اى ؟ .

گفت : قسم به خدا با آنچه از شما شنیدم بى تردید شما سرچشمه نورانى اسلام و ستارگان احکام خداهستید (لقد کنتم منار الاسلام و نجوم الاحکام ).

امام فرمود: یک سؤال از تو مى پرسم .

گفت : بپرس , یابن رسول اللّه .

فـرمود: آیه ((فاما الجدار فکان لغلامین یتیمین فى المدینه )) (کهف / 81) را خوانده اى ؟

اى نافع ! چه کسى آن گنج گرانبها را براى آن دو یتیم در زیر دیوار پنهان کرده بود تا به آنان ارث رسد.

گفت : پدر یتیمان .

فـرمـود: راسـتـى پدر آنها بهتر و دلسوزتر براى فرزندانش بود یا رسول خدا؟

آیا مى توان باور کرد کـه پیامبر علم گران بهاى خویش را براى فرزندانش به ودیعت نگذاشته باشد و ما را از آن محروم کرده باشد؟ (32) .

ریحانه پیامبر

پـیامبر اکرم (ص ) به میهمانى در خانه یکى از اصحاب دعوت شده بود همراه با یاران به راه افتاد, درحالى که جلوتر از دیگران راه مى رفت حسن و حسین با کودکانى چند در کوچه به بازى مشغول بـودرسـول خدا به سوى او رفت تا او را بگیرد و او به این سو و آن سو مى گریخت پیامبر در حالى کـه مـى خـندید او را دنبال کرد تا او را گرفت یک دست را در زیر سر و دست دیگر را در زیر چانه حسین گذاشت و لب مبارکش را بر دهان حسین نهاد و بوسید و فرمود:

هذان ریحانتاى من الدنیا من احبنى فلیحبهما,.

ایـن دو گـلـهـاى زیـباى من در دنیا هستند, هر کس مرا دوست بدارد باید آنان را دوست بدارد (33) .

جـابـر بن عبداللّه انصارى مى گوید: روزى نزد رسول خدا نشسته بودیم که على بن ابیطالب (ع ) واردشد حضرت رو به على کرد و فرمود:

سـلام علیک ابا الریحانتین اوصیک بریحانتى من الدنیا خیرا, فعن قلیل ینهد رکناک و اللّه عزوجل خلیفتى علیک .

سـلام بـر تـو اى پـدر دو ریحانه [حسن و حسین ]! تو را به این دو ریحانه زیبایم از دنیا سفارش به نیکویى مى کنم که بزودى دو رکن تو فرو ریزند.

جابر مى گوید: هنگامى که پیامبر رحلت کرد, على (ع ) فرمود: این یکى از دو رکنى بود که رسول خـداگـفت و هنگامى که فاطمه وفات کرد, فرمود: این هم رکن دومى بود که رسول خدا گفت (34) .

در هـمـیـن راسـتـا روایـت جـالـبـى از عبداللّه بن عمر نقل شده است که مربوط به امام , پس از واقعه عاشوراست ابن نعیم نقل مى کند که نزد عبداللّه بن عمر نشسته بودیم , مردى پیش آمد و از حکم خون پشه سؤال کرد که اگر در لباس نمازگزار باشد نمازش صحیح است یا خیر؟ .

عبداللّه پرسید: از کجا مى آیى و اهل کدام منطقه اى ؟ .

گفت : اهل عراق هستم .

عـبـداللّه گـفت : این مرد را بنگرید که از خون پشه مى پرسد, حال آن که اینان پسر رسول خدا را کشتند وسکوت کردند از رسول خدا (ص ) شنیدم که مى فرمود: حسن و حسین دو ریحانه من در این دنیا هستند (35) .

سخاوت امام حسین (ع )

روزى عـربـى نـزد امام حسین (ص ) آمده عرض کرد: اى پسر رسول خدا من ضامن شده ام دیه اى رابـپردازم ولى توان پرداخت آن را ندارم با خود فکر کردم از کریم ترین مردم کمک مى گیرم و از آل محمد(ص ) کریم تر نیافتم .

فـرمـود: سه مسئله از تو مى پرسم , اگر یکى را پاسخ دهى یک سوم دیه را به تو مى دهم و اگر دو مسئله را جواب دهى دو سوم آن را مى پردازم و اگر همه را پاسخ دهى تمام آن را مى دهم .

عـرض کـرد: اى پـسـر رسول خدا(ص ) آیا چون تویى که اهل علم و شرفى از کسى مثل من سؤال مى کندفرمود: آرى از جدم رسول خدا(ص ) شنیدم که فرمود: بخشش باید به اندازه معرفت باشد.

مرد عرب گفت : هر چه مى خواهى بپرس اگر بدانم جواب مى دهم وگرنه از شما یاد مى گیرم .

فرمود: چه کارى برتر از همه کارهاست ؟ .

گفت : ایمان به خدا.

فرمود: راه نجات از هلاکت چیست ؟ .

گفت : اعتما به خدا.

فرمود: زینت مرد چیست ؟ .

گفت : دانشى توام با بردبارى .

فرمود: اگر نداشت ؟ .

گفت : ثروتى همراه با جوانمردى .

فرمود: اگر نداشت ؟ .

گفت : فقرى توام با صبر.

فرمود: و اگر نداشت ؟ .

گفت : صاعقه اى که از آسمان بیاید و او را بسوزاند که سزاوار سوختن است .

حـضـرت خـنـدیـد و کـیسه اى حاوى هزار دینار به سویش انداخت و انگشتر خود را که نگینى به ارزش دویـسـت درهم داشت به او داد و فرمود: این طلا را به طلبکاران بده و این انگشتر را در امر زندگى خودصرف کن .

عرب مال را گرفت و مى گفت : ((اللّه اعلم حیث یجعل رسالته )) سوره انعام آیه 124.

یعنى خدا بهتر مى داند رسالت خویش را در کجا قرار دهد (36) .

سخاوت و تواضع

روزى امام حسین (ص ) چند کودک را دید که تکه نانى را با هم مى خوردند از حضرت خواستند از نـان آنها بخورد حضرت دعوت ایشان را پذیرفت و از تکه نانشان خورد آنگاه آنان را با خود به منزل آورد,غـذا داد و لـبـاس نـو پـوشـید و فرمود: اینان از من سخاوتمندترند زیرا تمام آنچه را داشتند بخشیدند و من فقط مقدارى از آنچه داشتم به آنها بخشیدم (37) .جود و شجاعتزیـنب دختر ابو رافع نقل مى کند که فاطمه (س ) پس از آن که پدر بزگوار خویش را از دست داد سخت دلگیر شد و دائما گریه و ناله مى کرد روزى دست حسن و حسین را گرفت و به نزدیک قبر پـدر آمـد وسـخـت گریست و شکوه کرد در بین شکوایه هاى خویش عرض کرد: یا رسول اللّه ! آیا چیزى را براى این دو فرزند به ارث مى گذارى ؟ .

صـداى رسـول خـدا آمـد کـه فرمود: اما الحسن فله هیبتى و شؤودى و اما الحسین فله جراتى و جـودى (امـا براى حسن هیبت و آقایى را به ارث مى گذارم و اما براى حسین جرات و جودم را به ودیعت مى نهم ).

فاطمه زهرا عرض کرد: راضى و خشنود شدم اى رسول خدا (38) .

 حج امام حسین (ع )

امـام حـسـیـن (ص ) در طـول عمر شریف خود بیست و پنج بار پیاده به حج مشرف شد در حالى که همراه او اسب هاى اصیل را بدون سوار مى بردند (39) .

آن حـضـرت در حـالـیـکـه از امکانات کافى برخوردار بود و مى توانست از وسایل موجود آن زمان بـسـیـاربالایى بهره مند شود به خاطر اظهار بندگى کامل و خضوع و خشوعى که در پیاده رفتن وجود دارد راه خانه خدا را پیاده مى پیمود.

امـا ایـنـکـه در همان حال اسب هاى سوارى را بدون سوار همراه خود مى برد شاید به دو دلیل زیر بـود:یکى آن که هنگام بازگشت از آنها استفاده کنند و دیگر آنکه حرکت با خدم و حشم بیشتر بر بندگى واطاعت محض دلالت دارد.مناجات

امـام حسین (ع ) را دیدند که در مسجد مدینه صورت بر خاک نهاده مى گوید: الهى اگر به خاطر گـنـاهانم بازخواستم کنى به کرمت توسل مى جویم و اگر با خطاکاران جسم کنى به آنها خواهم گـفـت ترا دوست دارم آقاى من اطاعت من براى تو نفعى ندارد و معصیتم زیانى به تو نمى رساند پـس اگـر آنـچـه را نـفـعى برایت ندارم به جا نیاورم بر من ببخش و اگر آنچه که را ضررى به تو نمى زند مرتکب شدم در گذر, که توارحم الراحمینى (40) . 

پی نوشت

1- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 145.

2- تاریخ دمشق , ابن عساکر, ترجمه الامام حسین (ع ), ص 26 و 27 و اسد الغابه , ج 2, ص 19.

3- تـاریخ دمشق , ص 31 و 32, به همین مضمون روایاتى در المعجم الکبیر طبرانى و طبقات ابن سعد, ذیل سرگذشت امام حسین (ع )آمده است .

4- فرائد السمطین , ج 2, ص 104 و ینابیع الموده , ص 318, باب 60.

5- ینابیع الموده , ص 319, باب 60.

6- همان , ص 320, باب 60.

7- گـفته اند که امام حسن (ع ) در صورت و چهره به پیامبر بیشتر شباهت دارد و امام حسین (ع ) در قـامـت و هیکل به ایشان شبیه تر بود رک :تاریخ دمشق , ترجمه امام حسین , ص 41 تا 45, ر ک : تاریخ دمشق , ترجمه امام حسین (ع ), صص 45ـ41.

8- صـحـیح بخارى , ج 5, ص 33, نیز مراجعه کنید به تاریخ دمشق , ترجمع امام حسین , ص 46 تا 50.

9- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 146 و فرائد السمطین , ج 2, ص 131, باب 30.

10- طبقات ابن سعد, ترجمه امام حسین , مؤسسه آل البیت , ص 23, این روایت در سنن ترمذى , ج 5, ص 656 و سنن نسایى , روایت 5824 و نیز نقل شده است .

11- تاریخ ابن عساکر, ترجمه امام حسین (ع ), ص 139.

12- تاریخ دمشق , ابن عساکر, ترجمه امام حسین , ص 146.

13- سـنـن ترمذى , ج 13, ص 248 و اسدالغابه , ج 7, ص 225 و مستدرک , حاکم نیشابورى , ج 3, ص 149.

14- کنز العمال , ج 7, ص 106.

15- تاریخ دمشق , ابن عساکر, صص 153 ـ 143.

16- مسند احمد بن حنبل , ج 3, ص 493 و الطبقات الکبرى , ابن سعد, ج 8.

17- سنن ترمذى , ج 13, ص 189 و مجمع الزواید, ج 9, ص 181.

18- مـسـنـد احـمـد بـن حنبل , ج 5, ص 354 و سنن ترمذى , ج 13, ص 194 و مستدرک , حاکم نیشابورى , ج 1, ص 287.

19- تاریخ ابن عساکر, ترجمه امام حسین (ع ), ص 132 و المعجم الکبیر طبرانى , ج 3, ص 116.

20- تاریخ ابن عساکر, زندگى امام حسین (ع ), ص 6 ـ 135.

21- تاریخ ابن عساکر, ترجمه امام حسین (ع ), ص 149.

22- تاریخ ابن عساکر, ص 210.

23- همان , صص 62 و 63.

24- فراید السمطین , ج 2, ص 98.

25- کنزالعمال , ج 12, ص 112, مستدرک , حاکم نیشابورى , ج 3, ص 167.

26- مسند احمد بن حنبل , ج 5, ص 391 و کنز العمال , ج 12, ص 102.

27- تاریخ , ابن عساکر, صص 85 تا 82.

28- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 145.

29- اسـد الغابه , ج 7, ص 222 و المعجم الکبیر, ج 23, ص 396 و المستدرک , حاکم نیشابورى , ج 3, ص 146 و نیز ر ک : تفسیر درالمنثورو تفسیر ابن کثیر, ذیل آیه تطهیر.

30- معرفة علوم الحدیث , ص 62.

31- تفسیر جامع البیان , طبرى و تفسیر درالمنثور, سیوطى , ذیل آیه شریفه و الطبقات , ابن سعد, ترجمه امام حسین , ص 29.

32- تاریخ دمشق , ابن عساکر, ص 224 و بغیة الطالب , ترجمه امام حسین , ص 144.

33- همان , ص 118, مستدرک , حاکم نیشابورى , ج 3, ص 164.

34- حلیة الاوصیا, ابو نعیم اصفهانى , ج 3, ص 201.

35- صحیح بخارى , ج 5, ص 33 و سنن ترمذى , ج 4, ص 339.

36- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 157 تذکره سبط بن الجوزى , ص 211.

37- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 155.

38- المعجم الکبیر, طبرانى , ج 22, ص 423 و کنزالعمال , ج 4, ص 599.

39- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 155 و تاریخ ابن عساکر زندگى امام حسین (ع ), ص 149.

40- مقتل خوارزمى , ج 1, ص 153.