بی‌شک محرم وعاشورا دارای عمیق‌ترین اثر بر فرهنگ مردم کشور ماست. واقعه عظیمی که بی‌هیچ تردیدی، پایه‌های فکری و اعتقادی انقلاب اسلامی ایران را تشکیل داده و اساس بسیاری از آثار ماندگار هنری شده است.
از روزگاران گذشته عزاداری‌های مردم ایران در نقاط گوناگون با شیوه‌هایی مختلف انجام می‌پذیرفته است؛ شیوه‌هایی که شاید در بعضی موارد دچار آفات و اشتباهاتی می‌شده است(1) اما در گذر از صافی زمان، همواره ناب‌ترین و البته شرعی‌ترین شیوه‌هایش، از سوی دلباختگان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام ادامه یافته و حفظ شده است.
در این میان حفظ احترام امام حسین علیه‌السلام و خاندان و یاران ایشان در بالاترین درجه از اهمیت قرار داشته و اتفاقات ناگوار نیز هرگز توان کاهش میزان ارادت مسلمانان این سرزمین به محرم و عاشورای حسین‌علیه‌السلام را نداشته است.
اتفاقاتی همچون جلوگیری از عزاداری در دوران پهلوی اول(2)، حمله به عزاداران در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی(3)، رفتارهای توجیه‌ناپذیر بنی‌صدر و گروهک منافقین در عاشورای سال 1359 هجری شمسی(4)، برگزاری کارناوال شادی به بهانه تبلیغات انتخاباتی در سال1376(5) و عاشورای سال 1388 هجری شمسی(6) نیز هرگز نتوانسته‌اند زمینه سست کردن اعتقادات مذهبی مردم ما را در این زمینه فراهم آورند.
شب شام غریبان در تهران
خیابان‌های پایتخت همزمان با شام غریبان حسینی تاریک‌تر و محزون‌تر ازدیگر شب‌های دهه اول ماه محرم است. دیگر خبری از دسته‌های عزاداری پرتعداد در خیابان‌ها نیست و عدد آنها بسیار کاهش یافته است. سقاخانه‌های موقت و ایستگاه صلواتی در بسیاری از خیابان‌ها دیده می‌شود. آلونک‌های کوچک از جنس گِل و آجردر کنار سقاخانه‌ها و ایستگاه‌های صلواتی بنا شده و مردم دسته دسته می‌آیند و شمع روشن می‌کنند.
بدحجابی در شام غریبان
اما رفتار برخی از افراد در روشن کردن شمع به صورت مختلط (بدون تفکیک بین دختران و پسران) آن هم در شب شام غریبان امام حسین‌علیه‌السلام، بدعتی آشکار و آفتی واضح در سنت دیرینه عزاداری محسوب می‌شود.
متأسفانه در این بین در کنار چادرهای خیرات چای و در کنار علم‌ها، جایگاهی برای روشن کردن شمع قرار می‌دهند که رفتاری کاملا عوامانه است. در این فضا، رفتار دخترها و پسرها با پوشش و وضعیت‌هایی که گاهی بد و ناهنجار هم هست، باعث تأسف اکثریت مردم عزادار را فراهم می‌سازد. گاهی دیده می‌شود که برخی افراد با رفتارهایی که هیچ رنگ و بویی از حزن و عزاداری ندارد، در مراسم عزای امام حسین‌علیه‌السلام، شمعی روشن می‌کنند و شاد و خندان سوار خودروها می‌شوند و بنای تفرج در شهر را می‌گذارند؛ تفرجی که گاه با گروهی از خودروها انجام می‌شود.
بدحجابی در شام غریبان
لزوم برخورد با بدعت‌گذاران
ریشه روشن کردن شمع در شام غریبان و یا استفاده از وسایلی مانند فانوس برای روشن کردن معابر، درحقیقت نوعی یادآوری شام تاریک و بدون روشنایی فرزندان و اهل بیت امام حسین علیه‌السلام است که به‌تدریج تبدیل به نوعی همدردی شده است و اکنون صورتی از شکل‌های متنوع عزاداری در میان اقوام مسلمان است.
هرچند در برخورد با بدعت‌ها باید مراقب بود تا بدبینی میان اقشار مختلف خصوصاً جوانان به‌وجود نیاید اما لزوم برخورد با بدعت‌گذاران و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی برای راهنمایی افراد بی‌اطلاع، موضوعی است که نباید از یاد برود.
سوءاستفاده بعضی افراد و حتی جریانات مسأله‌دار و معاند، موضوعی است که به‌عینه می‌توان در شب شام غریبان اباعبدالله‌الحسین‌علیه‌السلام در نقاط مختلف تهران مشاهده کرد و یقیناً نمی‌توان این موضوع را مشمول بی‌توجهی کرده و آثار زیانبارش را نادیده بگیریم.
در این میان باید به‌خاطر داشته باشیم که لزوم مراجعه به فتواهای علمای اسلام، امری ضروریست و هر نوع برنامه‌ریزی فرهنگی باید با توجه به نظرات تخصصی در حوزه شرع انجام شود.
بدحجابی در شام غریبان
تجمعات شام غریبان
اصل و اساس فعالیت هیأت‌های مذهبی و عزاداری‌های متمرکز در محرم، بر انجام این سنت حسنه با ساده‌ترین شکل استوار است. مراسمی همچون نخل‌گردانی(7)، تجمع عزاداران در زنجان(8) و موارد پرشمار دیگر از این دست، نمونه‌های بارز عزاداری‌های بی‌تکلف و اثرگذار هستند.
در این میان برخی نقاط شهر تهران که به‌مرور محل تجمع شبه‌عزاداران با رفتارهای نامتعارف شده‌بودند، نخستین گزینه‌ها برای حضور مردمی و اجرای صحیح مراسم عزاداری بوده و هستند.
در این میان می‌توان به میدان مادر(میدان محسنی)(9) در تهران اشاره کرد که شرح اتفاقات رایج در آن طی سال‌های نه‌چندان دور، دل هر مسلمانی را به‌درد آورده و وجهی جدید از مظلومیت سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین‌علیه‌السلام را مشخص می‌کند.
بدحجابی در شام غریبان
این میدان که محل تجمع برخی افراد با پوشش‌های نامتعارف و عموماً خارج از چارچوب اسلام، آن هم در شب شام غریبان شده بود، در شهریور سال 1380 محل تجمع همان افراد شد، در حالی که برای همدردی با کشته‌شدگان حادثه مشکوک 11سپتامبر، به سبک مسیحیان اقدام به روشن کردن شمع و نوشتن پیام‌های تسلیت و همدردی (البته به زبان انگلیسی) کردند!
در این بین تجمعاتی که در میادین مختلف تهران از سوی هیأت‌های عزاداری و با حضور گرم عزاداران امام حسین‌علیه‌السلام برگزار می‌شود، تا حدودی از شدت این رفتارها کاسته است اما کماکان شاهد ادامه برخی حرکات از سوی افراد ناآگاه در شهر تهران و بعضی دیگر از شهرهای بزرگ کشور هستیم.
باید توجه نمود حل این معضل فرهنگی امری است که با اقدامات سلبی چندان توفیقی نخواهد داشت و لازم است با اقدامات فرهنگی، آگاه سازی و آماده سازی زمینه فعالیت های سازنده و مثبت، فضای شکل گیری اعمال هنجارشکن بوجود نیاید.
ف در شام غریبان + تصاویر